Τα μάτια δεν είναι μόνο ο καθρέφτης της ψυχής, όπως υποστηρίζει το αρχαίο γνωμικό, αλλά και της σωματικής υγείας. Φυσικά δεν αναφερόμαστε μόνο σε οφθαλμολογικά προβλήματα, όπως είναι το γλαύκωμα ή ο καταρράκτης, αλλά σε ασθένειες, όπως είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και πολλά άλλα.
Τα μάτια είναι το μοναδικό απόλυτα «εκτεθειμένο» μέρος του σώματος. Πρόκειται για το μόνο (μέρος) που μπορεί να δει κανείς ένα γυμνό νεύρο, μία αρτηρία και μία φλέβα χωρίς να χρησιμοποιήσει κανένα ειδικό όργανο. Όποιες αλλαγές παρατηρούνται στα μάτια, πολύ πιθανό να προμηνύουν αλλαγές στο υπόλοιπο σώμα.
Ο κατάλογος των ασθενειών, που μπορεί να έχουν οφθαλμικές εκδηλώσεις είναι μακρύς και εκτός από τον διαβήτη και τα καρδιαγγειακά νοσήματα, περιλαμβάνει ανευρύσματα, HIV, διάφορες μορφές καρκίνου και σπάνιες κληρονομικές ασθένειες.
«Ματωμένο» μάτι
Το διαφανές εξωτερικό στρώμα του ματιού, που ονομάζεται επιπεφυκότας, τρέφεται με πολλά μικροσκοπικά αιμοφόρα αγγεία. Εάν αυτά «εκραγούν», το αίμα μπορεί να συγκεντρωθεί πάνω στο λευκό του ματιού (σκληρός χιτώνας). Μια αιμορραγία του επιπεφυκότα, όπως είναι γνωστή, μπορεί να προκληθεί από ένα χτύπημα στο μάτι, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχει καμία προφανή αιτία.
Σε σπάνιες περιπτώσεις ωστόσο, η συγκεκριμένη αιμορραγία μπορεί να είναι ένα σημάδι σοβαρής υψηλής πίεσης του αίματος ή κάποιας διαταραχής των αιμοπεταλίων, η οποία ενδεχομένως να επηρεάσει την πήξη του αίματος.
Διογκωμένα μάτια
Αν και τα προεξέχοντα μάτια μπορεί να είναι απλά ένα χαρακτηριστικό της οικογένειας, τα μάτια που φαίνεται να διογκώνονται (χωρίς να υφίσταται λόγος) μπορεί να είναι ενδείξεις της νόσου του θυρεοειδούς. Τα ανώμαλα επίπεδα των ιστών της θυρεοειδούς ορμόνης προκαλούν οίδημα (πρήξιμο) γύρω από τα μάτια, κάνοντάς τα να φαίνονται εξογκωμένα.
Μάτια διαφορετικού χρώματος
Γνωστή ως ετεροχρωμία της ίριδας, αυτή η κατάσταση είναι συνήθως κληρονομική. Ωστόσο, μία αλλαγή στο χρώμα μπορεί να οφείλεται σε αιμορραγία, γλαύκωμα, φλεγμονή ή σε σπάνιες περιπτώσεις νευροϊνωμάτωση ή σύνδρομο Waardenburg.
Πτώση βλεφάρου
Αυτή η κατάσταση μπορεί να είναι απλά ένα σημάδι γήρανσης του ατόμου. Ωστόσο, σε σπάνιες περιπτώσεις, είναι απόδειξη ενός όγκου στον εγκέφαλο ή μιας νευρομυϊκής ασθένειας, γνωστή ως βαριά μυασθένεια. Πρόκειται για μια αυτοάνοση διαταραχή, που αποδυναμώνει τους μυς σε όλο το σώμα.
Ανωμαλίες της κόρης του ματιού
Οι κόρες των ματιών στα υγιή άτομα είναι συνήθως (αλλά όχι πάντα) συμμετρικές. Έχουν το ίδιο μέγεθος και εμφανίζουν την ίδια αντίδραση κατά την έκθεση στο φως. Αν μία κόρη ωστόσο, είναι μεγαλύτερη από την άλλη ή συρρικνώνεται λιγότερο ή πιο αργά κατά την έκθεση στο φως, τότε θα μπορούσε να υπάρχει κάποιο υποκείμενο ιατρικό πρόβλημα.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, πρόκειται για εγκεφαλικό επεισόδιο, όγκο στον εγκέφαλο ή κάποιο οπτικό νεύρο, ανεύρυσμα εγκεφάλου, σύφιλη ή σκλήρυνση κατά πλάκας. Τέλος, πολλά φάρμακα – συμπεριλαμβανομένων των παράνομων ναρκωτικών – μπορεί να προκαλέσουν αυξομειώσεις στις κόρες των ματιών.
Δακτύλιοι στον κερατοειδή
Μία σπάνια κληρονομική διαταραχή, που είναι γνωστή ως νόσος του Wilson, μπορεί να προκαλέσει συσσώρευση χαλκού σε διάφορους ιστούς, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στον εγκέφαλο και το ήπαρ. Οι συσσωρεύσεις αυτές, ενίοτε σχηματίζονται στην εσωτερική επιφάνεια του κερατοειδούς (αν και μπορεί να μοιάζει ότι εμφανίζονται στην ίριδα, το χρωματιστό δίσκο δηλαδή που περιβάλλει την κόρη).
Αυτοί οι επονομαζόμενοι δακτύλιοι «Kayser-Fleischer» είναι αβλαβείς, αλλά χωρίς την κατάλληλη θεραπεία, η νόσος του Wilson μπορεί να αποβεί μοιραία.
Η νόσος του Wilson ή ηπατοφακοειδής εκφύλιση είναι μία αυτοσωματική υπολειπόμενη γενετική διαταραχή, κατά την οποία ο χαλκός συσσωρεύεται στους ιστούς και εκδηλώνεται συνήθως με νευρολογικά ή ψυχιατρικά συμπτώματα αλλά και ως ασθένεια του ήπατος.
Παχύ βλέφαρο
Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις, μια πάχυνση ή παραμόρφωση του βλεφάρου είναι οιωνός νευροϊνωμάτωσης, μιας σπάνιας κληρονομικής διαταραχής, που χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη των όγκων κατά μήκος των νευρικών ινών (οι ίδιοι οι όγκοι ονομάζονται πλεγματοειδή νευρινώματα).
Ο Joseph Merrick, ο γνωστός «Άνθρωπος Ελέφαντας», ήταν πολύ πιθανό να έπασχε από νευροϊνωμάτωση, αν και οι ειδικοί πλέον πιστεύουν, ότι ενδεχομένως να έπασχε από μία άλλη σπάνια ασθένεια, γνωστή ως σύνδρομο Proteus (σύνδρομο του Πρωτέα).
Κίτρινα μάτια
Οι παθήσεις του ήπατος, συμπεριλαμβανομένης της ηπατίτιδας και της κίρρωσης, μπορεί να μετατρέψουν το σκληρό εσωτερικό των ματιών σε κίτρινο. Το χρώμα προκαλείται από την συσσώρευση χολερυθρίνης, μία ένωση που δημιουργήθηκε από τη διάσπαση της αιμοσφαιρίνης, το μόριο δηλαδή που μεταφέρει το οξυγόνο στο εσωτερικό των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Συνήθως τα κίτρινα μάτια αναφέρονταιο με τον όρο «ίκτερος του χιτώνα» (του ματιού) και είναι συχνός στα νεογνά, ως νεογνικός ίκτερος. Πρόκειται για την κίτρινη χρώση του δέρματος, του σκληρού χιτώνα των οφθαλμών και των βλεννογόνων, που οφείλεται σε υπερπαραγωγή της χολερυθρίνης, μειωμένη πρόσληψη ή απέκκρισή της από το ήπαρ.
