Τι προκαλούν οι αντιβιώσεις στο σώμα μας;
Τα αντιβιοτικά κατέχουν εξέχουσα θέση στο χώρο της υγείας εδώ και 60 χρόνια. Τα «μαγικά χαπάκια» που καλούνται αντιβιοτικά (=ουσίες που ανταγωνίζονται τη ζωή, αντί+βιοτικό, από τη λέξη βίος) μπορούν να καταστρέψουν ταχύτατα τεράστιους πληθυσμούς νοσογόνων βακτηρίων. Αποτελούν την κατεξοχήν επιλογή των γιατρών για την καταστολή των μολύνσεων και την ανακούφιση από τον πόνο. Τουλάχιστον μία στις έξι συνταγές που χορηγούνται κάθε Χρόνο, αφορά αντιβιοτικό φάρμακο. Τα αντιβιοτικά είναι ιδιαίτερα δημοφιλή σε γιατρούς και ασθενείς επειδή παρέχουν άμεση ανακούφιση.
Εχοντας όλοι μεγαλώσει σε μια εποχή στην οποία τα αντιβιοτικά χορηγούνται συχνά για μία επίμονη κυστίτιδα, έναν πονόλαιμο ή ένα κνησμώδες εξάνθημα, δεχόμαστε εύκολα ότι το μαγικό χαπάκι που συνιστά ο γιατρός είναι η καλύτερη επιλογή για την αντιμετώπιση της βακτηριακής λοίμωξης. Παρότι κάθε φοιτητής ιατρικής γνωρίζει ότι οι ιογενείς λοιμώξεις (στις οποίες συγκαταλέγονται το κοινό κρυολόγημα και η γρίπη) δεν ανταποκρίνονται στα αντιβιοτικά, εκατομμύρια άνθρωποι που πλήττονται από αυτές λαμβάνουν από το γιατρό συνταγή για αντιβιοτικά. Το 1983, πάνω από 32 εκατομμύρια Αμερικανοί επισκέφθηκαν γιατρό προκειμένου να λάβουν θεραπευτική αγωγή για το κοινό κρυολόγημα, και το 95 τοις εκατό από αυτούς έλαβε ένα συνταγογραφούμενο φάρμακο. Τώρα, 30 χρόνια μετά, αυτή η τάση έχει σχεδόν διπλασιαστεί.
Ο ασθενής σπάνια ενημερώνεται ότι ακόμα και μία δόση ενός αντιβιοτικού ευρέος φάσματος αρκεί για να διαταράξει σοβαρά την εντερική χλωρίδα και τον ερυθρό μυελό των οστών, ο οποίος αποτελεί αιμοποιητικό όργανο, για τέσσερα με πέντε χρόνια. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο ασθενής δεν διαβάζει τον κατάλογο των παρενεργειών που αναγράφεται στις οδηγίες ή στην προειδοποιητική επιγραφή της συσκευασίας. Απλώς εμπιστεύεται το γιατρό του και θεωρεί ότι κάνει το καλύτερο για εκείνον.
Είναι ανησυχητικό ότι πολλοί γιατροί αγνοούν το γεγονός ότι η πενικιλίνη δεν θεραπεύει τη γρίπη ή το κοινό κρυολόγημα. Εξαιτίας της δομής τους, τα αντιβιοτικά αποδιοργανώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα και, κατά συνέπεια, δημιουργούν προϋποθέσεις για προβλήματα πολύ πιο σοβαρά από το κοινό κρυολόγημα. Επιπρόσθετα, το κρυολόγημα δεν είναι πάθηση, αλλά ένας εξαίρετος αποτοξινωτικός μηχανισμός του οργανισμού. Ο ιός είναι απλώς το ερέθισμα που πυροδοτεί τη διαδικασία. Αν κρυώσετε, θεωρήστε ότι σας συνέβη κάτι καλό και αφήστε να δράσουν οι αυτοθερα-πευτικοί μηχανισμοί του οργανισμού.
Επειδή οι περισσότεροι προτιμούν την ταχεία ανακούφιση από μία πιο χρονοβόρα διαδικασία ίασης, σήμερα τα αντιβιοτικά συγκαταλέγονται στα δημοφιλέστερα φάρμακα. Ωστόσο, απαιτούνται 24 ώρες για να εντοπιστούν τα νοσογόνα βακτήρια. Έτσι, ο γιατρός, ο οποίος δεν έχει επαρκή χρόνο στη διάθεση του, χορηγεί ένα σκεύασμα ευρέος φάσματος, το οποίο εξοντώνει όποιον μικροοργανισμό συναντά στο διάβα του, συμπεριλαμβανομένων όσων προασπίζουν την υγεία μας. Αυτό ενδεχομένως δικαιολογείται στη σπάνια περίπτωση κατά την οποία η ζωή του ατόμου απειλείται εξαιτίας μίας μόλυνσης, αλλά είναι εντελώς αδικαιολόγητο για τη συντριπτική πλειονότητα των σχετικά ήπιων λοιμώξεων. Το χειρότερο είναι ότι σε πολλές περιστάσεις χορηγούνται εξειδικευμένα αντιβιοτικά σε ασθενείς με συμπτώματα λοίμωξης προτού καν βγουν τα αποτελέσματα της καλλιέργειας. Οι πιθανότητες να λάβουν λάθος φάρμακο ή να υποβληθούν σε φαρμακοθεραπεία χωρίς λόγο, είναι τουλάχιστον 50 τοις εκατό.
Αν ένα άτομο που υποφέρει από παραρρινοκολπίτιδα φύγει από το ιατρείο χωρίς συνταγή και «απλώς» λάβει συμβουλές για τη διαχείριση της πάθησης του με φυσικές μεθόδους, ενδέχεται να θεωρήσει ότι ο γιατρός είναι ανεύθυνος ή δεν κάνει σωστά τη δουλειά του. Από την άλλη, ο γιατρός, ερχόμενος αντιμέτωπος με μία ιογενή λοίμωξη, συχνά προτιμά να «έχει τα νώτα του φυλαγμένα» και χορηγεί αντιβίωση για να μην κατηγορηθεί ότι δεν έκανε ό,τι μπορούσε για τον ασθενή – ιδίως όταν ο ασθενής είναι παιδί. Διαφορετικά, ο γιατρός κινδυνεύει να βρεθεί κατηγορούμενος ενώπιον της δικαιοσύνης. Παρότι η πιθανότητα ένα παιδί να χρειάζεται όντως αντιβιοτικά είναι ένα στα 100.000 περιστατικά, σχεδόν το 95 τοις εκατό των παιδιών που μπαίνουν στο ιατρείο λαμβάνουν αντιβίωση. Στις περισσότερες περιπτώσεις, γίνεται κατάχρηση αντιβιοτικών για να «ικανοποιηθεί» η ανήσυχη μητέρα.
Τα Αντιβιοτικά Αποδιοργανώνουν το Ανοσοποιητικό Σύστημα
«Τα αντιβιοτικά αποδιοργανώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα και αφήνουν τον οργανισμό εκτεθειμένο», λέει ο Νεοϋορκέζος γιατρός και υποστηρικτής των φυσικών θεραπειών Δρ Fred Pescatore, συγγραφέας του βιβλίου Feed Your kids well
(Εκδόσεις Wiley). Αυτά τα φάρμακα που «ανταγωνίζονται τη ζωή» χορηγούνται αδιακρίτως για ακίνδυνες, κοινές λοιμώξεις. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, η λοίμωξη δεν είναι πάθηση, αλλά μία φυσική απόκριση του οργανισμού, που αποσκοπεί στην αποβολή των τοξικών ουσιών οι οποίες παράγονται από συνηθισμένες δραστηριότητες, όπως η υπερφαγία, η αφυδάτωση, η κατανάλωση ανθυγιεινών τροφίμων και η έκθεση σε αντιβιοτικά. Ο οργανισμός πληρώνει υψηλό τίμημα όποτε εκτίθεται σε αντιβιοτικά. Οι τοξικές ουσίες του φαρμάκου καταστρέφουν όχι μόνο τα νοσογόνα βακτήρια, αλλά και τα φιλικά βακτήρια που συντελούν στην πέψη της τροφής, στην αποβολή των τοξινών και στην παραγωγή σημαντικών μικροθρεπτικών στοιχείων, όπως οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β. Καθώς τα φιλικά βακτήρια εξοντώνονται από το φάρμακο, ο πληθυσμός των καταστροφικών βακτηρίων του εντέρου πολλαπλασιάζεται ανεξέλεγκτα στο έντερο (δείτε την ενότητα για την καντιντίαση, παρακάτω), μετατρέποντας ακόμα και την πιο θρεπτική τροφή σε ισχυρό ερεθιστικό ή σύνολο το ξικών ουσιών.
Το ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο κατά τα τρία τέταρτα βρίσκεται στη γαστρεντερική οδό, προσπαθεί να εξουδετερώσει τους νοσογόνους και ερεθιστικούς παράγοντες, επιστρατεύοντας τις αμυντικές του δυνάμεις.
Χρησιμοποιεί τη σύνθετη βιολογική απόκριση της φλεγμονής* αφενός για να προστατέψει τον οργανισμό από τους επιβλαβείς παράγοντες, αφετέρου για να πυροδοτήσει τη
θεραπευτική διεργασία για τον προσβεβλημένο ιστό. Αυτή η φλεγμονώδης αντίδραση μπορεί να συμβεί οπουδήποτε στον οργανισμό. Η διόγκωση των λεμφαδένων, ο πυρετός, τα ερυθήματα της επιδερμίδας κτλ., δείχνουν ότι το ανοσοποιητικό σύστημα ανταποκρίνεται και είναι αλώβητο. Η μάχη μπορεί να διαρκέσει από δύο έως έξι ημέρες ή και παραπάνω, ανάλογα με το βαθμό καταστολής του ανοσοποιητικού συστήματος και καταστροφής της εντερικής χλωρίδας εξαιτίας του αντιβιοτικού.
Τα αντιβιοτικά συγκαλύπτουν τα συμπτώματα της λοίμωξης, ενώ παράλληλα δίνουν την εντύπωση ότι ο ασθενής θεραπεύτηκε, ενώ ουσιαστικά η υγεία του επιδεινώθηκε. Τα αντιβιοτικά δημιουργούν άριστες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη χρόνιων παθήσεων. Επειδή διακόπτουν μία οξεία ασθένεια, με την εκδήλωση της οποίας ο οργανισμός προσπαθεί να αποτοξινωθεί, οι τοξίνες παύουν να κυκλοφορούν στο αίμα και εναποτίθενται σε βαθύτερες δομές των ιστών και των οργάνων. Ένα μεγάλο μέρος των αντιβιοτικών παραμένει στους χοληφόρους πόρους του ήπατος, γεγονός που αλλοιώνει τη σύσταση της χολής και ευνοεί το σχηματισμό χολόλιθων στον χοληφόρο πόρο του ήπατος και τη χοληδόχο κύστη.
Κάθε νέος κύκλος αντιβίωσης διαταράσσει ακόμα περισσότερο το ανοσοποιητικό σύστημα και την εντερική χλωρίδα, καθώς και τη σύσταση της χολής, ευνοώντας την εξάπλωση των νοσογόνων μικροοργανισμών σε όλο το σώμα. Με την τακτική λήψη αντιβιοτικών, το ανοσοποιητικό σύστημα αποδυναμώνεται σε βαθμό ώστε να αδυνατεί να προστατέψει τον οργανισμό από παράγοντες που πραγματικά είναι απειλητικοί για τη ζωή, συμπεριλαμβανομένων όσων προκαλούν καρκίνο, καρδιοπάθεια, αρθρίτιδα, διαβήτη, σκλήρυνση κατά πλάκας και AIDS. Αυτά ισχύουν τόσο για τον αναπτυγμένο όσο και τον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Για δεκαετίες, μεγάλα τμήματα του πληθυσμού της Ανατολικής Αφρικής εκτίθονταν σε αντιβιοτικά για «πειραματικούς σκοπούς». Πολλά φάρμακα, απαγορευμένα σε βιομηχανοποιημένα κράτη εξαιτίας των απειλητικών για τη ζωή παρενεργειών τους, πωλούνται σε φαρμακεία των αναπτυσσόμενων χωρών. Η ισχυρή ανοσοκατασταλτική τους δράση ίσως εξηγεί την εμφάνιση πολλών νέων τύπων παθήσεων, οι οποίες είναι πρωτόγνωρες για την Αφρική. Κατά συνέπεια, αυτά τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα μπορεί κάλλιστα να πυροδοτήσουν τον υποτροπιασμό μεταδοτικών νοσημάτων, όπως η φυματίωση.
Βιολογικός Πόλεμος
Η χρήση αντιβιοτικών για την καταπολέμηση των λοιμώξεων έχει απροσδόκητα υψηλό κόστος για την ανθρώπινη κοινωνία. Τα μικρόβια που καταπολεμούνταν «με επιτυχία» για δεκαετίες, τώρα παίρνουν εκδίκηση, παράγοντας στελέχη ανθεκτικά στα αντιβιοτικά – δηλαδή μικροοργανισμούς οι οποίοι δεν επηρεάζονται από τη χορήγηση αντιβιοτικών. Κάθε χρόνο, περίπου 90.000 Αμερικανοί προσβάλλονται από θανατηφόρες λοιμώξεις από έναν υπερ-σταφυλόκοκκο που είναι ανθεκτικός στα αντιβιοτικά. Σύμφωνα με το Αμερικανικό Κέντρο για τον Έλεγχο της Νόσησης (CDC), τώρα πεθαίνουν περισσότεροι άνθρωποι εξαιτίας των υπερ-ιών, παρά εξαιτίας του AIDS. Πρόσφατα, επιδημίες υπερ-ιών έγιναν αιτία να πεθάνουν έφηβοι σε αμερικανικά σχολεία, γεγονός που αντικατοπτρίζει τις αναπόφευκτες συνέπειες της αδιάκριτης και αλόγιστης χρήσης των αντιβιοτικών.
Το ανθεκτικό στα αντιβιοτικά στέλεχος του σταφυλόκοκκου κάποτε ανευρισκόταν μόνο σε νοσοκομεία. Τώρα εξαπλώνεται σε φυλακές, γυμναστήρια και αποδυτήρια, καθώς και σε φτωχές αστικές γειτονιές. Μπορεί να εισδύσει στο αίμα, τα νεφρά, το ήπαρ, τους πνεύμονες και το μυοκάρδιο. Σε πολλά κρούσματα παρατηρείται απειλητική για τη ζωή μόλυνση του αίματος. Ωστόσο, στο περίπου 10 τοις εκατό των περιστατικών εμπλέκεται νεκρωτική απονευρω-σίτιδα, σύμφωνα με μελέτη ερευνητών του ομοσπονδιακού CDC. Εκτιμάται ότι κάθε χρόνο πεθαίνουν 18.650 άνθρωποι εξαιτίας του συγκεκριμένου υπερ-ιού – δηλαδή 1.500 άνθρωποι παραπάνω απ’ όσους αποβιώνουν εξαιτίας του AIDS κάθε χρόνο στις ΗΠΑ.
Είναι νόμος της φύσης: όλοι οι έμβιοι οργανισμοί θέλουν να ζήσουν και να επιβιώσουν για όσο το δυνατόν περισσότερο. Επομένως, τα βακτήρια που εκτίθενται τακτικά στις τοξικές ουσίες των αντιβιοτικών προσπαθούν να γίνουν ανθεκτικά σε αυτές. Για να επιβιώσουν από αυτές τις επιθέσεις, τα βακτήρια έχουν τις δικές τους πολύπλοκες αμυντικές στρατηγικές, οι οποίες είναι παρόμοιες με αυτές που χρησιμοποιούμε εμείς, όποτε καλούμαστε να υπερασπιστούμε τον οργανισμό μας ενάντια σε βακτήρια ή ιούς. Μία τακτική που επιστρατεύουν τα βακτήρια προκειμένου να αποσοβήσουν την εξόντωση τους από τα αντιβιοτικά, είναι η μετάλλαξη των γονιδίων τους. Με αυτή τη μέθοδο, τα βακτήρια γίνονται ανθεκτικά στα ενεργά συστατικά του φαρμάκου, το οποίο έπειτα καθίσταται αναποτελεσματικό.
Ίσως αναρωτιέστε γιατί τόσες μάρκες αντιβιοτικών αποσύρονται σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα. Ένας λόγος είναι το γεγονός ότι τα βακτήρια συνεχώς αποδεικνύονται πιο έξυπνα από τα αντιβιοτικά, με επακόλουθο να δημιουργούνται ολοένα και πιο ισχυρά φάρμακα για την εξόντωση των νέων βακτηριακών στελεχών. Η απόσυρση oφείλεται και στις ολοένα αυξανόμενες παρενέργειες που προκύπτουν από τη συστηματική χορήγηση των φαρμάκων.
Οσο περισσότερο καταφεύγουμε στην αντιβίωση τόσο πιο ανθεκτικά θα γίνονται τα βακτήρια. Κορυφαίοι
ερευνητές του κλάδου παραδέχονται ότι μάχονται σε μία ήδη χαμένη μάχη. Έχουμε κάνει κατάχρηση των αντιβιοτικών, σε βαθμό που πλέον όλα τα νοσογόνα βακτήρια έχουν αναπτύξει μεταλλαγμένες εκδοχές τους, οι οποίες είναι ανθεκτικές τουλάχιστον σε ένα αντιβιοτικό.
Όταν ένα αντιβιοτικό επιτίθεται σε μία αποικία βακτηρίων, τα περισσότερα πεθαίνουν. Ωστόσο, ορισμένα επιβιώνουν, επειδή φέρουν μεταλλαγμένα γονίδια τα οποία αντιστέκονται στον αφανισμό. Έπειτα, αυτά τα μεταλλαγμένα βακτήρια μεταφέρουν τα πολυανθεκτικά τους γονίδια σε άλλα βακτήρια και, μέσα σε ένα 24ωρο, καθένα έχει αφήσει περί τους 16.777.220 απογόνους, οι οποίοι είναι εξίσου ανθεκτικοί στο αντιβιοτικό.
Ο εφιάλτης δεν σταματά εδώ. Το μεταλλαγμένο βακτήριο αρχίζει να μοιράζεται τα ανθεκτικά του γονίδια με άλλα ασυναφή μικρόβια με τα οποία έρχεται σε επαφή, καθιστώντας και αυτούς τους μικροοργανισμούς ανθεκτικούς στο φάρμακο. Ο διαπρεπής μικροβιολόγος Stanley Falkow κάποτε είπε ότι τα βακτήρια είναι «έξυπνα διαβολάκια» που γίνονται ανθεκτικά σε φάρμακα με τα οποία έρχονται σε επαφή για πρώτη φορά, και λαμβάνουν μέτρα για τυχόν μελλοντικές εκθέσεις σε παρεμφερή φάρμακα. Κατ’ αυτό τον τρόπο, τα βακτήρια γίνονται υπερμικρόβια (superbug), ικανά να αποκρούσουν οποιαδήποτε φαρμακευτική επίθεση. Παραμονεύουν σε μέρη ευρείας κατανάλωσης αντιβιοτικών, όπως τα νοσοκομεία και τα γηροκομεία. Σύμφωνα με πρόσφατα ευρήματα, 5-10 τοις εκατό όλων των ατόμων που εισάγονται σήμερα σε νοσοκομείο, μολύνονται εξαιτίας ενός ανθεκτικού στα αντιβιοτικά βακτηρίου που βρίσκεται μέσα στο κτίριο.
Με εξαίρεση το αποστειρωμένο περιβάλλον των χειρουργείων, τα υπερμικρόβια υπάρχουν σε κόκκους σκόνης των συστημάτων κλιματισμού και θέρμανσης, σε μπάνια
και τουαλέτες, ακόμα και σε τρόφιμα. Τα υπερμικρόβια προκαλούν τους περισσότερους θανάτους στα νοσοκομεία. Επιλέγουν ασθενείς με ανοσοποιητικό σύστημα αποδιοργανωμένο εξαιτίας παθήσεων, χειρουργικών επεμβάσεων και/ή προηγούμενων εκθέσεων σε αντιβιοτικά. Σε ένα υγιές άτομο με ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα, αυτά τα υπερμικρόβια μπορεί να ζουν στην επιδερμίδα ή στη ρινική κοιλότητα χωρίς να προκαλούν μολύνσεις. Αλλά ακόμα και αν το άτομο μολυνόταν, ο οργανισμός του θα τα αντιμετώπιζε δυναμικά, ενώ παράλληλα θα ανέπτυσσε ανοσία σε αυτά. Ωστόσο, αυτή η φυσική αντίσταση στα μικρόβια μειώνεται σημαντικά με τον πρώτο κύκλο αντιβίωσης που λαμβάνεται για μία απλή λοίμωξη.
Εξαιτίας της αλόγιστης χρήσης αντιβιοτικών μέσα και έξω από τα νοσοκομεία, οι ανθεκτικοί στα αντιβιοτικά οργανισμοί πλέον αποτελούν το πιο συνηθισμένο αίτιο λοίμωξης. Το χειρότερο είναι ότι σε πολλές χώρες τα αντιβιοτικά διατίθενται χωρίς ιατρική συνταγή. Επειδή η σωστή δόση ποικίλλει ανάλογα με το άτομο και την ισχύ του σκευάσματος, και επειδή δεν υφίσταται σαφές όριο στον αριθμό των κύκλων αντιβίωσης που μπορεί να πάρει ένα άτομο προκειμένου να εξοντωθούν όλα τα μικρόβια, κανένα αντιβιοτικό δεν μπορεί να θεωρηθεί ασφαλές. Η διακοπτόμενη λήψη αλλά και η χαμηλή δοσολογία μπορούν να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη των πολυανθεκτικών βακτηρίων, τα οποία μπορούν κάλλιστα να μεταδοθούν σε άλλο άτομο. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο της λοίμωξης για όσους βρίσκονται κοντά στο άτομο που λαμβάνει αντιβιοτικά, και ίσως εξηγεί γιατί η εμφάνιση λοιμώξεων είναι συχνότερη σε οικογένειες στις οποίες έχει προηγηθεί εκτεταμένη χρήση αντιβιοτικών. Ωστόσο, για να μολυνθεί ένα άτομο πρέπει να συντρέχουν ορισμένες προϋποθέσεις, όπως η πλημμελής διατροφή και η κακή υγιεινή.
Η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών φαίνεται ότι είναι πολύ πιο επιζήμια απ’ όσο νομίζουμε. Τα αντιβιοτικά συγκαταλέγονται στους ισχυρότερους ανοσοκατασταλτικούς παράγοντες. Οι περισσότεροι άρρωστοι άνθρωποι που τελικά πεθαίνουν, δεν αποβιώνουν εξαιτίας της πάθησης τους, αλλά από ευκαιριακές βακτηριακές λοιμώξεις που πλήττουν τον οργανισμό τους, ενώ το ανοσοποιητικό τους σύστημα είναι αποδιοργανωμένο. Αυτό ισχύει για τον καρκίνο, το AIDS και τις περισσότερες θανατηφόρες ασθένειες. Οι αυτοψίες δείχνουν ότι πολλοί από τους ασθενείς που πέθαναν εξαιτίας μίας καταλογιζόμενης στο AIDS πάθησης δεν μολύνθηκαν ποτέ από HIV, αλλά απεβίωσαν εξαιτίας κάποιου υπερμικροβίου. Τα υπερμικρόβια προκαλούν συμπτώματα παρόμοια με αυτά που προκαλούνται από τις καταλογιζόμενες στο AIDS ασθένειες. Είναι δύσκολο να προσδιοριστεί πόσα εκατομμύρια θύματα του AIDS ουσιαστικά είναι θύματα ανθεκτικών στα αντιβιοτικά βακτηρίων.
